Ấn tượng những bài học giáo dục từ các thầy hiệu trưởng mầm non Nhật Bản

Tôi từng đọc các bài viết về giáo dục Nhật trên báo chí nhưng đến lúc trực tiếp được học hỏi từ các thầy hiệu trưởng, các cô giáo ở các trường mầm non Nhật Bản thì càng thấy ngưỡng mộ họ.

Cách đây ít lâu tôi dự một khóa học hai tuần dành cho giáo viên, quản lý, hiệu trưởng các trường mầm non trên địa bàn Hà Nội. Khóa học được kết hợp giữa một trường mẫu giáo lớn của Nhật Bản với Trung tâm phát triển hợp tác Việt Nhật – Đại học Hà Nội tổ chức. Rất nhiều hiệu trưởng các trường mầm non, chuyên gia dinh dưỡng, giáo sư ở trường đại học Nhật đã sang Việt Nam trực tiếp chia sẻ và giới thiệu về giáo dục trẻ em ở Nhật.
Zalo

Các thầy hiệu trưởng mầm non Nhật Bản trong khóa học về giáo dục mầm non Nhật Bản dành cho giáo viên, hiệu trưởng mầm non tại Hà Nội (Ảnh: Hằng Nguyễn).

Giờ ăn ở trường mầm non: Ăn kiểu gì cũng được, miễn là tự ăn

Tôi đã nghe nói nhiều về giờ ăn của trẻ em Nhật Bản, nhưng khi thầy Masumoto Yuichi – hiệu trưởng trường mầm non Tsuzuki-fureai-no-oka cho chúng tôi xem video về hình ảnh thực tế trong giờ ăn của trường thầy, chúng tôi vẫn chưa hết ngạc nhiên.

Trừ những em bé chừng 3-6 tháng còn lại tất cả đều tự ăn và ăn theo cách của riêng mình. Góc này một em bé chừng 9 tháng đang bốc ăn ngon lành, còn ở chỗ khác, một bé chừng hơn 1 tuổi đang nỗ lực cho cơm vào miệng bằng cả dĩa và thìa cùng một lúc. Cứ như thế, bé cho hết miếng này đến miếng khác vào miệng, do dù mỗi miếng không được nhiều. Điều đáng ngạc nhiên là không một thầy cô giáo nào lại gần bé, nhắc bé lấy thìa xúc ăn.
Zalo

Tất cả trẻ mầm non đều tự ăn, dù là bé chỉ vài tháng tuổi (Ảnh minh họa).

Thầy Masumoto cho biết giáo viên ở Nhật sẽ không nhắc nhở cô bé trên cũng như không can thiệp vào việc bé sẽ ăn như thế nào. Bằng cách nào đó, bé cũng sẽ bốc được đồ ăn vào miệng, và sớm hay muộn bé sẽ học được cách dùng thìa và dĩa khi nhìn thấy những anh chị lớn và người xung quanh ăn theo cách như vậy.

Với các anh chị lớn hơn, chừng 3 tuổi trở lên, các em không ngồi yên trên bàn chờ một suất ăn đầy đủ được đặt trước mặt, các bé cầm khay và lấy các bát cơm, thức ăn, rau cho vào khay rồi bưng về chỗ của mình. Ăn xong, các em lại bưng khay và cho từng loại bát trên về đúng chồng của nó, đổ đồ ăn thừa vào xô có rổ lọc phía trên, tự đổ đồ uống từ chai ra cốc…

Giáo viên gần như không làm gì, để trẻ tự học hỏi từ môi trường

Ở trường của thầy giáo Mizoguchi Yoshiro – hiệu trưởng trường mầm non Woody Kids, trẻ em không chỉ tự lập trong giờ ăn mà còn tham gia vào quá trình đưa ra quyết định “hôm nay ăn gì” và cùng làm bữa trưa cho cả trường.

Thầy Mizoguchi cho chúng tôi xem video học sinh trường thầy cùng làm mỳ udon. Món mỳ tươi này được làm từ bột mỳ, bắt đầu từ khâu trộn, nhào bột, sau đó cán mỏng, thái sợi và cuối cùng là nấu. Học sinh tự phân công nhau xem mình tham gia vào khâu nào, sau đó là một cảnh tượng vô cùng ấm áp và vui vẻ như một gia đình đông con: cả cô cả trò ngồi xung quanh một cái bàn lớn, nhóm thì nhào, nhóm thái sợi, các em bé bé xíu chừng 7 tháng – 1 tuổi thì ngồi dùng cán gỗ cán bột… Thầy Mizoguchi chỉ vào cảnh em bé và nói: Em bé hiểu rằng cái này làm thì ăn được, em chưa biết cán bột giỏi nhưng liên tục quan sát xung quanh để thăm dò cách mọi người làm.
Zalo

Dạy trẻ tính chủ động, để trẻ tự có hành động mà không phải do giáo viên chỉ đạo và yêu cầu là định hướng giáo dục với tất cả cơ sở mầm non toàn Nhật Bản (Ảnh minh họa).

Phía bên ngoài, một nhóm 3 học sinh đang bỏ từng vắt mỳ vào nồi nước đang sôi trên bếp lửa đỏ rừng rực. Các em tự phán là nồi hơi ít nước nên một em chạy đi lấy thêm nước đổ vào nồi.

Ngôi trường mà thầy Mizoguchi làm hiệu trưởng chỉ có 40 học sinh, trộn các độ tuổi lớn nhỏ, theo đuổi một mô hình giáo dục không quá phổ biến ở Nhật Bản: mô hình tạo dựng môi trường, nghĩa là học sinh được tiếp xúc tự do với môi trường, học hỏi từ môi trường chứ không có sự can thiệp, hướng dẫn từ phía người lớn. Để dẫn chứng cho điều này, thầy Mizoguchi cho chúng tôi xem đoạn video một em bé tuổi lẫm chẫm tập đi đang ngậm kéo. Cô giáo ngồi ngay cạnh nhưng không nói gì, sau đó một anh chị lớn đi lại đã cất cái kéo của em bé đi.

Cũng em bé đó trong cảnh quay gần 1 năm sau, lúc này bé đang loay hoay dùng kéo cắt một đoạn băng dính, và sau nữa dùng kéo thành thạo lúc bé 2,5 tuổi. Toàn bộ quá trình này hoàn toàn do bé quan sát, học hỏi từ các anh chị lớn trong trường và hoạt động hàng ngày, không hề có sự hướng dẫn hay chỉ bảo gì của người lớn.

Dạy trẻ tính chủ động, để trẻ tự có hành động mà không phải do giáo viên chỉ đạo và yêu cầu là định hướng giáo dục với tất cả cơ sở mầm non toàn Nhật Bản chứ không chỉ ở những trường theo phương pháp giáo dục tự do như trường thầy Mizoguchi.

Hãy để học sinh là trung tâm chứ không phải thầy cô hay bố mẹ

Trong một buổi biểu diễn văn nghệ ở trường mầm non Tsuzuki-fureai-no-oka Yuichi, trên bục sân khấu ngoài trời, không có trang hoàng gì đặc biệt, một nhóm học sinh 4-5 tuổi đang biểu diễn bài hát trong những chiếc váy do các em tự trang trí, cắt dán từ túi bóng màu hồng.

Ngoài sự tự tin, sôi động của tiết mục, điều đáng nói là nhóm học sinh này đã tự mình đưa ra quyết định về tiết mục biểu diễn, tự sắp xếp luyện tập cùng nhau, tự đưa ra ý tưởng trang phục và làm trang phục. Thầy cô giáo không chỉ định tiết mục, cũng không tập luyện cho học sinh, đi thuê trang phục… làm tất tật mọi việc và học sinh chỉ nghe theo như ở Việt Nam.